NIVOZ Podcast

Kenniscentrum Cultuuronderwijs Rotterdam en Stichting NIVOZ onderzoeken samen hoe je met cultuuronderwijs vorm kan geven aan burgerschapsonderwijs. Met host Marco Martens (NIVOZ) en vaste tafelgast adviseur Michelle Ouwerkerk (KCR) bespreken we hoe kunst en cultuur leerlingen helpen hun plek te vinden in de diverse metropool Rotterdam. Aan de hand van drie inspirerende projecten gaan we in op thema's als identiteit, de wijk en de stem van de leerling in het primair, voortgezet en gespecialiseerd onderwijs. En we horen de leerlingen zelf. Hoe helpt cultuuronderwijs hen na te denken over henzelf, de ander en hun omgeving?In deze aflevering schuiven Coen Göebel, docent en interne cultuurcoördinator op basisschool de Zalmplaatschool in Hoogvliet en Marleen Rozenbrand, senior coördinator educatie bij het Wereldmuseum aan. In hun project "vieren met hoofd, hart en handen" is er samengewerkt aan het thema burgerschap rondom de kapstok ‘vieren’. Wat voor verschillende manieren van vieren komen er voor in zo een diverse klas, en wat zijn overeenkomsten hiertussen? Hoe leren de leerlingen ook reflecteren op minder leuke levensevenementen, zoals de dood? En hoe is deze burgerschapsvisie eigenlijk tot stand gekomen?Leerling Jehneo Roseval bijt het spits af en vertelt wat dansen voor hem betekent.Edit: Femke Bosma | Redactie: Jitze de Vries en Marco Martens

Janusz Korczak (1878-1942) was een Pools-Joodse kinderarts die zijn leven wijdde aan kinderen zonder rechten. In zijn weeshuis in Warschau richtte hij een kinderparlement en kinderrechtbank op – waar ook hijzelf werd aangeklaagd. Al in 1919 formuleerde hij drie grondrechten voor kinderen, zeventig jaar vóór het VN-Kinderrechtenverdrag. In dit gesprek vertelt Arie de Bruin, voorzitter van de Nederlandse Korczak Stichting, over het leven en gedachtegoed van deze bijzondere pedagoog – en waarom zijn ideeën juist nu zo actueel zijn.Arie de Bruin is voorzitter van de Nederlandse Korczak Stichting. Hij was 45 jaar werkzaam in het onderwijs: als onderwijzer, directeur van een basisschool, leraar pedagogiek aan de pabo en locatiedirecteur. In 1985 kwam hij voor het eerst in aanraking met het werk van Korczak via het boek Hoe houd je van een kind? – een ontmoeting die hij beschrijft als 'thuiskomen'. Sindsdien zet hij zich in voor het verspreiden van Korczaks gedachtegoed.Bronnen en meer lezen:Boeken van Janusz KorczakKorczak, J. (2010). Hoe houd je van een kind. Het kind in het gezin. Amsterdam: Uitgeverij SWP. (Vertaling en bewerking R. Görtzen)Korczak, J. (2007). Het recht van het kind op respect. Amsterdam: Uitgeverij SWP. (Vertaling en bewerking R. Görtzen)Korczak, J. (2012). De republiek der kinderen. Amsterdam: Uitgeverij SWP. (Vertaling en bewerking R. Görtzen)Over KorczakBerding, J. (2020). Janusz Korczak: Educating for Justice. Springer.Lifton, B.J. (2005). The King of Children: The Life and Death of Janusz Korczak. American Academy of Pediatrics.ArtikelenStevens, L. & Stevens, M. (2025). 'Korczaks grondrechten in deze tijd: Vergelijk mij niet met anderen.' In: Korczak Jaarboek 2025: Het recht op de dag van vandaag. Janusz Korczak Stichting / Uitgeverij SWP.De Bruin, A. (2015). 'Janusz Korczak: inspirator voor mensen in het onderwijs.' NIVOZ. nivoz.nlBerding, J. 'Janusz Korczak en de wet van respect.' NIVOZ. nivoz.nlWebsitesJanusz Korczak Stichting Nederland: korczak.nlKorczak Digital Repository (internationaal archief): korczak.ckc.uw.edu.pl

In deze aflevering van de NIVOZ-podcast hoor je een audio-essay van onze wetenschappelijk directeur, Aziza Mayo. Met dit essay over pedagogische ruimte en menselijke geletterdheid werd afgelopen week een expertsessie culturele sensitiviteit ingeleid. De sessie was onderdeel van het project Pulse-Art, mede georganiseerd door Waag Futurelab.Literatuurreferenties: Adichie, C.N. (2009). Chimamanda Ngozi Adichie: The danger of a single story | TED TalkAgirdag, O.(2020). Onderwijs in een gekleurde samenleving. Uitgeverij EPO.Allen, K., Kern, M.L., Rozek, C.S., McInerney, D.M., & Slavich, G.M., (2021). Belonging: a review of conceptual issues, an integrative framework, and directions for future research, Australian Journal of Psychology, 73(1), p.87-102. Amghar, K. (2025). Maar dat begrijp jij toch niet. De correspondent. Biesta, G.J.J.,(2022). World-centred education. A view for the present. Routledge. Biesta,G.J.J.,(2025). De mythen van gelijke kansen. Van gelijkheid van prestatie naar gelijkheid van existentie. In: R. van Putten en T van de Zee (Red.). Onderwijs voorbij de meritocratie. Tegendraadse beschouwingen over prestaties in het onderwijs. Nijmegen: Radboud University press.Gay, G. (2010). Culturally Responsive Teaching: Theory, Research, and Practice. Teachers’ College Press. Hentig, H. von (1996). Bildung. Ein Essay. München, Wien: Hanser.Hosseini, N., Leijgraaf, M., Gaikhorst, L., & Volman, M. (2021). Kansengelijkheid in het Onderwijs: een Social Justice Perspectief voor de Lerarenopleiding. Tijdschrift voor Lerarenopleiders 42(4), 15-25.Letschert-Grabbe, B. (2008). Dennis de schrik van de school. Van Gorcum. Leygraaf, M. (2022). "Ik snap oprecht niet hoe dit Systeem kan bestaan." Bevorderen van Kansengelijkheid door het doorbreken van de Master Narrative. Amsterdam / Alkmaar: Hogeschool IPABO.Manen, M. van (1992). The Tact of Teaching. The Meaning of Pedagogical Thoughtfulness. Left Coast Press Inc.Meirieu, P. (2019). Pedagogiek. De plicht om weerstand te bieden. Uitgeverij Phronese.Oluo, I. (2020). So you want to talk about race? Basic books. Paalman-Dijkenga, I. (2020). De stem van de lerende zichbaar maken. Lectorale rede Ingrid Paalman. Hogeschool VIAA. Simons,M., & Masschelein, J.(2015). De leerling centraal in het onderwijs? Grenzen van personalisering. Acco, Uitgeverij. Voogd, L. de, Cijvat, I., Mayo, A., van Olst, P., & van Til, H. (2024). Bouwen aan een gezamenlijke wereld: Adversity als pedagogische uitdaging voor de lerarenopleiding. Tijdschrift Voor Lerarenopleiders, 45(3), 51-66. https://doi.org/10.63379/0btewp65Voogd, L. de, (2025). Bouwen aan breedvormend onderwijs. NIVOZWaldinger, R., & Schulz, M., (2023). The good life and how to live it. Lessons from the world’s longest study on happiness. London: Rider.Wekker, G. (2020). Witte onschuld. Paradoxen van kolonialisme en ras, herziene editie. Amsterdam University Press. Winter, M. de (2023). Medemenselijk opvoeden. Samenlevingspedagogiek voor een hoopvolle en daadkrachtige generatie. SWP.

In this episode, we explore the work of American educator Sam Crowell. As a professor emeritus at California State University and founding faculty member of the MA in Education program focused on contemplative inquiry, Crowell has long been a voice for transformative, holistic education. His work is grounded in a deep trust in the potential of both teacher and learner, emphasizing imagination, intuition, and ethical awareness as essential elements of teaching and learning.Sam Crowell has been a leading voice for transformative, holistic education. He has been closely involved with Earth Charter International for over 15 years—serving as faculty member and senior advisor—where he has integrated the Charter’s principles into education for sustainable development, guiding educators to bring its values of interconnection, universal responsibility, and ecological integrity into lived classroom practiceSam Crowell invites us to see education as a soulful and meaningful practice — one rooted in wonder, connection, and the unpredictable nature of learning. What does it mean to be truly present as a teacher? How can we shape education as a process of becoming — of human formation? And what does this ask of us in an age of standardization and accelerating technologies?

In deze aflevering is filosoof Hans Schnitzler te gast. Hans Schnitzler is filosoof, schrijver en columnist. In zijn werk staat de invloed van de digitalisering op de alledaagse leefwereld centraal. Schnitzler staat bekend om zijn scherpe, filosofische blik op de invloed van technologie. In zijn essays en boeken onderzoekt hij hoe digitalisering onze menselijkheid vormt, vervormt en soms zelfs bedreigt. Thema’s als ethiek, onderwijs en burgerschap lopen als een rode draad door zijn werk.Op 4 juni is Hans Schnitzler spreker tijdens de NIVOZ-onderwijsavond in het Rotterdamse Dokhuis. In deze podcast verkennen we zijn gedachtegoed, met speciale aandacht voor het pedagogisch appel dat hij richt aan onderwijsprofessionals in tijden van technologische versnelling. Hoe blijven we mens te midden van algoritmes, schermen en data? En welke rol kan het onderwijs hierin spelen?Meer info over de onderwijsavond op 4 juni:https://nivoz.nl/nl/hans-schnitzler-op-nivoz-onderwijsavond-in-dokhuis-vorming-in-vloeibare-en-digitale-tijden

“We kunnen allemaal mede-menselijk zijn.” Aan het woord is Tanja Jadnanansing, stadsdeelvoorzitter van Amsterdam Zuidoost. In haar werkkamer hangt een grote foto van Anton de Kom. Door het raam kijkt ze uit op zijn standbeeld. Het is geen toeval. In de podcast Meesterwerk van Jan-Jaap Hubeek vertelt ze hoe het boek Wij slaven van Suriname haar raakt en inspireert in haar werk – en hoe het boek ook vandaag een spiegel is voor onderwijs, opvoeding en samenleving. De eerste ontmoeting Op haar zeventiende leest Tanja voor het eerst over Anton de Kom. Ze groeit op in Paramaribo, Suriname, in een huis vol boeken. Haar vader, oud-notaris en liefhebber van literatuur, geeft haar de opdracht om Wij slaven van Suriname te lezen. Ze is dan vooral geïnteresseerd in de grote Latijns-Amerikaanse verhalen van Gabriel García Márquez. Toch luistert ze naar haar vader – en het boek maakt diepe indruk. “Wat mij raakte, was zijn oprechte verlangen om het beter te maken voor mensen. Hij ging voorbij kleur, klasse en afkomst. Hij vroeg steeds: wat bindt ons?” Die vraag – wat bindt ons – blijft in haar werken en denken doorspelen. Ze voelt zich verwant met de houding van Anton de Kom: scherp op onrecht, maar altijd gericht op verbinding. Die houding is voelbaar in alles wat ze vertelt. “Je hoeft niet kumbaya de hele dag elkaar te omhelzen,” zegt ze. “Maar als je een hoger doel hebt, kun je elkaar wel vinden.” De spiegel van Anton de Kom Het standbeeld van Anton de Kom, buiten haar raam, is een herkenningspunt in de wijk. Maar de meningen over het beeld zijn verdeeld. Sommigen zien liever de gestileerde versie van de schrijver – in pak, met hoed – dan de vrijgemaakte slaaf die het beeld verbeeldt. Voor Tanja is juist die veelheid aan interpretaties krachtig. Want, zegt ze: “Anton de Kom is een spiegel. Voor iedereen. En hoe jij kijkt, bepaalt wat je ziet.” In het boek waardeert ze de veelheid aan perspectieven en de subtiele manier waarop Anton de Kom de lezer aan het denken zet. “Hij schrijft vlijmscherp, maar pas later besef je wat hij heeft gezegd,” vertelt ze. “Dat vind ik knap. Ik wil ook zo zijn: je gedrag kunnen bevragen, maar je als mens heel laten.” Pedagogiek van liefde én wet Die gedachte brengt Tanja naar de kinderen van haar stadsdeel. In haar werk ontwikkelde ze een leiderschapsprogramma voor leerlingen van groep 8, gebaseerd op ‘love and law’: liefdevolle aandacht én duidelijke kaders. In dat programma speelt een spiegel een centrale rol. Letterlijk. “Ik neem een spiegel met een glimlach mee de klas in en vraag de kinderen om zichzelf een compliment te geven. En dan beginnen ze te huilen. Omdat ze niets moois over zichzelf kunnen zeggen.” Dat raakt haar. Het laat zien hoe diep het gebrek aan erkenning kan zitten. En hoe belangrijk het is om kinderen te leren zichzelf te zien – met liefde. Niet als uitzondering, maar als norm. In de Zuidoost Academie, een pedagogische broedplaats waar ouders, leerkrachten en pedagogen samenwerken, wordt actief gewerkt aan die erkenning. “Hoe zorgen we ervoor dat elk kind een liefdevolle goede morgen krijgt?” Dat is de vraag die daar leeft. Verbonden verhalen Tijdens de opname schuift ook Pixie aan, een middelbare scholier die met Tanja meeloopt als stagiaire. Ze kent Anton de Kom niet uit haar schoolboeken, maar van haar vader. Haar ervaring raakt aan een groter punt: hoe zichtbaar is deze geschiedenis in ons onderwijs? “Dit is ook ónze geschiedenis. Niet alleen die van mij, maar van iedereen in de klas.” zegt Pixie. Tanja knikt. Ze wil dat het boek niet alleen gelezen wordt, maar beleefd. In het onderwijs, op straat, aan de keukentafel. “Geschiedenis wordt pas relevant als we het betrekken op het hier en nu. Anders wordt het een vak, terwijl het een levenswijze moet zijn.” Daarom is ze blij met initiatieven zoals die van de...

Een audioregistratie van de Onderwijsavond met Kees Klomp op het Utrechts Stedelijk Gymnasium, met als titel De plek der moeite: hoe maak je hoopvol verbinding met de wereld? Als programmamanager Agency bij Hogeschool Windesheim probeert Kees studenten weerbaar te maken om hum eigen leefwereld te beïnvloeden. Want, zo onderzocht hij eerder als lector aan Hogeschool Rotterdam, systeemverandering bereik je niet door het bestaande te bestrijden, maar door de voorlevers in de onderstroom met elkaar te verbinden. Vanuit economisch perspectief (hij werkt immers op de Business School) pleit Kees ervoor om vanuit de angst, woede of verdriet die de huidige crises bij ons losmaken, tot een nieuw verhaal te komen.

In deze aflevering van de NIVOZ-podcastserie is Barend Last te gast, een veelzijdig onderwijsvernieuwer, docent, schrijver en spreker. Samen met Jan Jaap Hubeek bespreekt hij de impact van kunstmatige intelligentie (AI) op het onderwijs en de cruciale rol van de leraar in deze technologische transitie. Hoe kan AI ons uitdagen om opnieuw na te denken over de bedoeling van onderwijs en de pedagogische waarden die aan de basis liggen? Barend Last reflecteert op de disruptieve kracht van AI en deelt zijn ervaringen en inzichten uit de praktijk. Hij gaat in op de balans tussen digitale hulpmiddelen en de autonomie van docenten en leerlingen. Met voorbeelden uit zijn boeken, waaronder Chatten met Napoleon, schetst hij hoe AI de potentie heeft om het onderwijs te verrijken, maar ook vraagt om een herbezinning op wat we willen bereiken in het klaslokaal. De aflevering daagt luisteraars uit om voorbij de angst en hype rondom technologie te kijken. Barend pleit voor een toekomst waarin technologie ondersteunend is en niet leidend. Hij benadrukt het belang van een sterke pedagogische visie en de noodzaak om technologie te zien als een middel, niet als een doel. Een inspirerend gesprek dat docenten, schoolleiders en beleidsmakers uitnodigt om met lef en nuance de digitale toekomst van het onderwijs vorm te geven.

In deze aflevering van de NIVOZ-podcastserie spreekt Jan Jaap Hubeek met Inge Molenaar, directeur van het Nationaal Onderwijslab AI en hoogleraar aan de Radboud Universiteit. Samen verkennen ze hoe kunstmatige intelligentie de toekomst van het onderwijs kan vormen. Welke kansen biedt AI om leren en lesgeven te ondersteunen, en waar liggen de risico’s voor autonomie, privacy en pedagogische waarden? Inge Molenaar deelt haar inzichten over de rol van technologie in leer- en onderwijsprocessen en benadrukt het belang van een zorgvuldige balans tussen mens en machine. Ze bespreekt hoe AI kan bijdragen aan gepersonaliseerd leren, maar ook hoe het kritisch denken van leerlingen en leraren kan worden beïnvloed door een overmatige afhankelijkheid van technologie. Hoe zorgen we ervoor dat AI ondersteunend blijft, zonder de regie over te nemen? Vanuit haar ervaring, waaronder haar werk met UNESCO en bezoeken aan landen zoals China, bespreekt Molenaar hoe Europa een eigen koers moet varen in het gebruik van AI in het onderwijs. Ze pleit voor een onderwijsomgeving waarin technologie wordt ontwikkeld op basis van Europese waarden, zoals privacy-by-design en transparantie. Een aflevering vol stof tot nadenken voor iedereen die betrokken is bij de toekomst van leren en technologie.

In deze aflevering van de NIVOZ-podcastserie gaat Jan Jaap Hubeek, samen met Eva Visser, in gesprek met Marleen Stikker, oprichter en directeur van Waag Future Lab. Vanuit het historische Theaterum Anatomicum in de Waag deelt Stikker haar visie op de invloed van Big Tech op het onderwijs en de urgentie om technologie te ontwikkelen die publieke waarden centraal stelt. Hoe is de macht van technologiebedrijven in het onderwijs gegroeid, en wat betekent dit voor de autonomie van leergemeenschappen? Marleen Stikker beschrijft hoe technologie, hoewel vaak gepresenteerd als neutraal, een diepgaande invloed heeft op hoe scholen, leermiddelen en zelfs pedagogiek worden vormgegeven. Ze legt uit hoe deze systemen vaak leiden tot “vendor lock-in” en waarom het belangrijk is om alternatieven te ontwikkelen die betaalbaar, duurzaam en inclusief zijn. Stikker pleit voor een constructieve aanpak, waarin privacy-by-design en interoperabiliteit sleutelprincipes zijn.Vendor lock-in is een situatie waarin een klant of organisatie zo afhankelijk wordt van de producten, diensten of technologieën van een specifieke leverancier, dat overstappen naar een andere aanbieder moeilijk, duur of praktisch onmogelijk wordt. Dit gebeurt vaak omdat de producten of diensten van de leverancier niet goed compatibel zijn met die van anderen, of omdat het overstappen veel kosten of inspanning met zich meebrengt. Met haar jarenlange ervaring in technologie en maatschappij biedt Stikker niet alleen een kritische analyse, maar ook hoopvolle voorbeelden van wat mogelijk is. Van open-sourceoplossingen tot de rol van nieuwsgierigheid en ondernemerschap: dit gesprek daagt uit om voorbij gemakzucht te kijken en actief bij te dragen aan een digitale toekomst waarin publieke waarden centraal staan. Een inspirerende aflevering die zowel docenten als beleidsmakers uitnodigt tot reflectie en actie.