NIVOZ Podcast

In deze aflevering is filosoof Hans Schnitzler te gast. Hans Schnitzler is filosoof, schrijver en columnist. In zijn werk staat de invloed van de digitalisering op de alledaagse leefwereld centraal. Schnitzler staat bekend om zijn scherpe, filosofische blik op de invloed van technologie. In zijn essays en boeken onderzoekt hij hoe digitalisering onze menselijkheid vormt, vervormt en soms zelfs bedreigt. Thema’s als ethiek, onderwijs en burgerschap lopen als een rode draad door zijn werk.Op 4 juni is Hans Schnitzler spreker tijdens de NIVOZ-onderwijsavond in het Rotterdamse Dokhuis. In deze podcast verkennen we zijn gedachtegoed, met speciale aandacht voor het pedagogisch appel dat hij richt aan onderwijsprofessionals in tijden van technologische versnelling. Hoe blijven we mens te midden van algoritmes, schermen en data? En welke rol kan het onderwijs hierin spelen?Meer info over de onderwijsavond op 4 juni:https://nivoz.nl/nl/hans-schnitzler-op-nivoz-onderwijsavond-in-dokhuis-vorming-in-vloeibare-en-digitale-tijden

“We kunnen allemaal mede-menselijk zijn.” Aan het woord is Tanja Jadnanansing, stadsdeelvoorzitter van Amsterdam Zuidoost. In haar werkkamer hangt een grote foto van Anton de Kom. Door het raam kijkt ze uit op zijn standbeeld. Het is geen toeval. In de podcast Meesterwerk van Jan-Jaap Hubeek vertelt ze hoe het boek Wij slaven van Suriname haar raakt en inspireert in haar werk – en hoe het boek ook vandaag een spiegel is voor onderwijs, opvoeding en samenleving. De eerste ontmoeting Op haar zeventiende leest Tanja voor het eerst over Anton de Kom. Ze groeit op in Paramaribo, Suriname, in een huis vol boeken. Haar vader, oud-notaris en liefhebber van literatuur, geeft haar de opdracht om Wij slaven van Suriname te lezen. Ze is dan vooral geïnteresseerd in de grote Latijns-Amerikaanse verhalen van Gabriel García Márquez. Toch luistert ze naar haar vader – en het boek maakt diepe indruk. “Wat mij raakte, was zijn oprechte verlangen om het beter te maken voor mensen. Hij ging voorbij kleur, klasse en afkomst. Hij vroeg steeds: wat bindt ons?” Die vraag – wat bindt ons – blijft in haar werken en denken doorspelen. Ze voelt zich verwant met de houding van Anton de Kom: scherp op onrecht, maar altijd gericht op verbinding. Die houding is voelbaar in alles wat ze vertelt. “Je hoeft niet kumbaya de hele dag elkaar te omhelzen,” zegt ze. “Maar als je een hoger doel hebt, kun je elkaar wel vinden.” De spiegel van Anton de Kom Het standbeeld van Anton de Kom, buiten haar raam, is een herkenningspunt in de wijk. Maar de meningen over het beeld zijn verdeeld. Sommigen zien liever de gestileerde versie van de schrijver – in pak, met hoed – dan de vrijgemaakte slaaf die het beeld verbeeldt. Voor Tanja is juist die veelheid aan interpretaties krachtig. Want, zegt ze: “Anton de Kom is een spiegel. Voor iedereen. En hoe jij kijkt, bepaalt wat je ziet.” In het boek waardeert ze de veelheid aan perspectieven en de subtiele manier waarop Anton de Kom de lezer aan het denken zet. “Hij schrijft vlijmscherp, maar pas later besef je wat hij heeft gezegd,” vertelt ze. “Dat vind ik knap. Ik wil ook zo zijn: je gedrag kunnen bevragen, maar je als mens heel laten.” Pedagogiek van liefde én wet Die gedachte brengt Tanja naar de kinderen van haar stadsdeel. In haar werk ontwikkelde ze een leiderschapsprogramma voor leerlingen van groep 8, gebaseerd op ‘love and law’: liefdevolle aandacht én duidelijke kaders. In dat programma speelt een spiegel een centrale rol. Letterlijk. “Ik neem een spiegel met een glimlach mee de klas in en vraag de kinderen om zichzelf een compliment te geven. En dan beginnen ze te huilen. Omdat ze niets moois over zichzelf kunnen zeggen.” Dat raakt haar. Het laat zien hoe diep het gebrek aan erkenning kan zitten. En hoe belangrijk het is om kinderen te leren zichzelf te zien – met liefde. Niet als uitzondering, maar als norm. In de Zuidoost Academie, een pedagogische broedplaats waar ouders, leerkrachten en pedagogen samenwerken, wordt actief gewerkt aan die erkenning. “Hoe zorgen we ervoor dat elk kind een liefdevolle goede morgen krijgt?” Dat is de vraag die daar leeft. Verbonden verhalen Tijdens de opname schuift ook Pixie aan, een middelbare scholier die met Tanja meeloopt als stagiaire. Ze kent Anton de Kom niet uit haar schoolboeken, maar van haar vader. Haar ervaring raakt aan een groter punt: hoe zichtbaar is deze geschiedenis in ons onderwijs? “Dit is ook ónze geschiedenis. Niet alleen die van mij, maar van iedereen in de klas.” zegt Pixie. Tanja knikt. Ze wil dat het boek niet alleen gelezen wordt, maar beleefd. In het onderwijs, op straat, aan de keukentafel. “Geschiedenis wordt pas relevant als we het betrekken op het hier en nu. Anders wordt het een vak, terwijl het een levenswijze moet zijn.” Daarom is ze blij met initiatieven zoals die van de...

Een audioregistratie van de Onderwijsavond met Kees Klomp op het Utrechts Stedelijk Gymnasium, met als titel De plek der moeite: hoe maak je hoopvol verbinding met de wereld? Als programmamanager Agency bij Hogeschool Windesheim probeert Kees studenten weerbaar te maken om hum eigen leefwereld te beïnvloeden. Want, zo onderzocht hij eerder als lector aan Hogeschool Rotterdam, systeemverandering bereik je niet door het bestaande te bestrijden, maar door de voorlevers in de onderstroom met elkaar te verbinden. Vanuit economisch perspectief (hij werkt immers op de Business School) pleit Kees ervoor om vanuit de angst, woede of verdriet die de huidige crises bij ons losmaken, tot een nieuw verhaal te komen.

In deze aflevering van de NIVOZ-podcastserie is Barend Last te gast, een veelzijdig onderwijsvernieuwer, docent, schrijver en spreker. Samen met Jan Jaap Hubeek bespreekt hij de impact van kunstmatige intelligentie (AI) op het onderwijs en de cruciale rol van de leraar in deze technologische transitie. Hoe kan AI ons uitdagen om opnieuw na te denken over de bedoeling van onderwijs en de pedagogische waarden die aan de basis liggen? Barend Last reflecteert op de disruptieve kracht van AI en deelt zijn ervaringen en inzichten uit de praktijk. Hij gaat in op de balans tussen digitale hulpmiddelen en de autonomie van docenten en leerlingen. Met voorbeelden uit zijn boeken, waaronder Chatten met Napoleon, schetst hij hoe AI de potentie heeft om het onderwijs te verrijken, maar ook vraagt om een herbezinning op wat we willen bereiken in het klaslokaal. De aflevering daagt luisteraars uit om voorbij de angst en hype rondom technologie te kijken. Barend pleit voor een toekomst waarin technologie ondersteunend is en niet leidend. Hij benadrukt het belang van een sterke pedagogische visie en de noodzaak om technologie te zien als een middel, niet als een doel. Een inspirerend gesprek dat docenten, schoolleiders en beleidsmakers uitnodigt om met lef en nuance de digitale toekomst van het onderwijs vorm te geven.

In deze aflevering van de NIVOZ-podcastserie spreekt Jan Jaap Hubeek met Inge Molenaar, directeur van het Nationaal Onderwijslab AI en hoogleraar aan de Radboud Universiteit. Samen verkennen ze hoe kunstmatige intelligentie de toekomst van het onderwijs kan vormen. Welke kansen biedt AI om leren en lesgeven te ondersteunen, en waar liggen de risico’s voor autonomie, privacy en pedagogische waarden? Inge Molenaar deelt haar inzichten over de rol van technologie in leer- en onderwijsprocessen en benadrukt het belang van een zorgvuldige balans tussen mens en machine. Ze bespreekt hoe AI kan bijdragen aan gepersonaliseerd leren, maar ook hoe het kritisch denken van leerlingen en leraren kan worden beïnvloed door een overmatige afhankelijkheid van technologie. Hoe zorgen we ervoor dat AI ondersteunend blijft, zonder de regie over te nemen? Vanuit haar ervaring, waaronder haar werk met UNESCO en bezoeken aan landen zoals China, bespreekt Molenaar hoe Europa een eigen koers moet varen in het gebruik van AI in het onderwijs. Ze pleit voor een onderwijsomgeving waarin technologie wordt ontwikkeld op basis van Europese waarden, zoals privacy-by-design en transparantie. Een aflevering vol stof tot nadenken voor iedereen die betrokken is bij de toekomst van leren en technologie.

In deze aflevering van de NIVOZ-podcastserie gaat Jan Jaap Hubeek, samen met Eva Visser, in gesprek met Marleen Stikker, oprichter en directeur van Waag Future Lab. Vanuit het historische Theaterum Anatomicum in de Waag deelt Stikker haar visie op de invloed van Big Tech op het onderwijs en de urgentie om technologie te ontwikkelen die publieke waarden centraal stelt. Hoe is de macht van technologiebedrijven in het onderwijs gegroeid, en wat betekent dit voor de autonomie van leergemeenschappen? Marleen Stikker beschrijft hoe technologie, hoewel vaak gepresenteerd als neutraal, een diepgaande invloed heeft op hoe scholen, leermiddelen en zelfs pedagogiek worden vormgegeven. Ze legt uit hoe deze systemen vaak leiden tot “vendor lock-in” en waarom het belangrijk is om alternatieven te ontwikkelen die betaalbaar, duurzaam en inclusief zijn. Stikker pleit voor een constructieve aanpak, waarin privacy-by-design en interoperabiliteit sleutelprincipes zijn.Vendor lock-in is een situatie waarin een klant of organisatie zo afhankelijk wordt van de producten, diensten of technologieën van een specifieke leverancier, dat overstappen naar een andere aanbieder moeilijk, duur of praktisch onmogelijk wordt. Dit gebeurt vaak omdat de producten of diensten van de leverancier niet goed compatibel zijn met die van anderen, of omdat het overstappen veel kosten of inspanning met zich meebrengt. Met haar jarenlange ervaring in technologie en maatschappij biedt Stikker niet alleen een kritische analyse, maar ook hoopvolle voorbeelden van wat mogelijk is. Van open-sourceoplossingen tot de rol van nieuwsgierigheid en ondernemerschap: dit gesprek daagt uit om voorbij gemakzucht te kijken en actief bij te dragen aan een digitale toekomst waarin publieke waarden centraal staan. Een inspirerende aflevering die zowel docenten als beleidsmakers uitnodigt tot reflectie en actie.

In deze aflevering van de NIVOZ-podcastserie staat Remco Pijpers centraal, strategisch adviseur digitale geletterdheid en ethiek bij Kennisnet. Samen met Jan Jaap Hubeek en Jelle Rits bespreekt hij de invloed van digitalisering en AI op het onderwijs. Hoe kunnen scholen technologie inzetten zonder hun pedagogische kernwaarden uit het oog te verliezen? En hoe blijven we kritisch in een wereld waarin Big Tech een steeds grotere invloed uitoefent op de leergemeenschappen? Remco Pijpers benadrukt het belang van het stellen van grenzen en het creëren van digitale ruimtes waarin kinderen kunnen floreren. In een gesprek vol ethische en pedagogische reflecties roept hij op tot samenwerking tussen scholen, ouders, en de overheid. Hoe kunnen we AI gebruiken om kansenongelijkheid te bestrijden, zonder de pedagogische balans te verliezen? Pijpers pleit voor een kritische dialoog over de normen en waarden die technologie onvermijdelijk met zich meebrengt.   Deze aflevering nodigt uit tot vertraging en reflectie in de race naar steeds meer digitalisering. Remco deelt inzichten over hoe scholen eigenaarschap kunnen nemen in een technologische wereld die vaak lijkt te worden gedomineerd door commercie en efficiëntie. Een must-listen voor iedereen die onderwijs wil blijven zien als een plek van ontmoeting en bezieling in een steeds digitalere wereld.

Een portret van Rini, docent Aardrijkskunde op het St. Oelbert Gymnasium in Oosterhout. Lisette Bastiaansen, zelf pedagoge, nomineerde haar en schrijft: 'Het was zeker geen liefde op het eerste gezicht tussen ons (de ouders), Jens (onze zoon) en de mentor (mevrouw Van der Pol). We botsten. En hoe. Een gesprek over wie wat waarom deed en zei, volgde. Dat gesprek deed wonderen. Rini is een oerpedagoog, in woord en daad.' Lisette onderbouwt dat prachtig in haar mail, ze schetst precies de Rini die we ontmoeten in deze podcast. Afgelopen voorjaar haalde Jens zijn diploma. Zonder Rini was dat niet gelukt, gaf hij zelf ook aan. Nadat hij de uitslag had gekregen van zijn ‘officiële’ mentor in zijn laatste jaar, was Rini, zijn ‘onofficiële mentor’, dan ook de eerste die hij belde.

Een portret van Mike, die als pedagogisch conciërge werkt aan de Thorbecke Talentschool in Nieuwerkerk. Met een grote glimlach heette hij ons welkom. Terwijl wij onze lampen, camera's en audio-apparatuur naar binnen sleepten grapte een leerling dat Mike niet moest denken dat we voor hèm kwamen, waarop Mike warm zijn brede arm om de schouder van de leerling sloeg. Tijdens de rondleiding deelde hij boksen uit aan leerlingen, maakte hij gebbetjes met ze. De fijne band was voelbaar door het hele gebouw. Dat past bij wat zijn oud-collega Inge schreef: 'De boze leerling, de ongeziene leerling, de lieve leerling, Mike ziet ze allemaal op een manier die voor hen goed is. Mike is meer pedagoog dan conciërge.'

Een portret van Wim, die lesgeeft aan groep 5 op basisschool de KeizersKroon in Pijnacker. Zijn directrice, Louise, schreef ons: 'Meester Wim is voor alle kinderen voorspelbaar en duidelijk. Hij stimuleert de kinderen het beste uit hun zelf te halen, door een positieve benadering. En het aller belangrijkste, hij ziet de kinderen zoals ze zijn en laat ze in hun waarde. Hij weet heel goed tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften van zijn kinderen in zijn klas.'  Of zoals de ouders van een van zijn leerlingen het zeggen: 'Wim geeft structuur, maar is ook flexibel. Mijn zoon weet waar hij aan toe is in de klas door zijn duidelijkheid en zijn persoonlijke aandacht per leerling Een lieve meester, die met geduld en plezier de kinderen lesgeeft. Een meester met passie voor zijn vak, die zijn enthousiasme goed over weet te brengen aan de leerlingen.'